Obszary Natura2000. Czym są oraz jak zrealizować na nich swoją inwestycję
Streszczenie
Artykuł zawiera informacje czym jest Natura2000, jakie są jej obszary, przedstawiony został cel w jakim powstała, jakie inwestycje można realizować na jej terenie oraz opisany został sposób jak sprawdzić przebieg jej granic. Celem niniejszego artykułu jest przekazanie podstawowych informacji odnoszących się do Europejskiej sieci obszarów chronionych Natura2000. W ostatnich latach często można zauważyć jak działania człowieka wpływają negatywnie na naturę, przyczyniając się tym samym do gwałtownego wzrostu wymierania wielu gatunków roślin i zwierząt. Funkcjonujące do tej pory systemy ochrony przyrody w krajach Unii Europejskiej, nie były w stanie powstrzymać zanikania cennych gatunków. Aby ujednolicić kryteria ochronne gatunków i siedlisk przyrodniczych powstała Sieć Natura2000.
Słowa klucz: Natura2000, obszar, ochrona przyrody, środowisko, projektowanie Natura2000, obszary Natura2000, GDOŚ, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
mgr inż. Damian Ochenduszkiewicz, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki
mgr inż. Sebastian Kawa, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki
Obszar Natura2000 jest najmłodszą formą ochrony przyrody, wprowadzona w Polsce w 2004 roku, jako jeden z obowiązków przystąpienia naszego kraju do Unii Europejskiej.
Podstawą działania programu są następujące dyrektywy unijne: Dyrektywa Ptasia oraz Dyrektywa Siedliskowa.
Obszary Natura2000 powstają we wszystkich państwach członkowskich tworząc Europejską Sieć Ekologiczną obszarów ochrony Natura2000.
Definicja:
Obszar utworzony w celu ochrony populacji dziko występujących ptaków, siedlisk przyrodniczych lub gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty.
Dodatkowe wyjaśnienia metodologiczne:
Sieć obszarów Natura2000 obejmuje:
- obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO);
- specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO);
- obszary mające znaczenie dla Wspólnoty.
Obszary Natura2000 to nie tylko zamknięte tereny, na których obowiązują wyłącznie ograniczenia i zakazy. Na większości terenów prowadzona jest normalna gospodarka, a tylko niektóre przedsięwzięcia mogąco znacząco oddziaływać na ten obszar muszą zostać ograniczone.
Rysunek 1. Logo Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura2000, źródło: https://natura2000.gdos.gov.pl/
W jakim celu powstały obszary Natura2000?
Podstawowym celem powstania Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura2000 jest ochrona gatunków flory i fauny o znaczeniu regionalnym i globalnym przed wyginięciem.
Europejska Sieć Ekologiczna Natura2000 powstała, aby zachować określone typy siedlisk przyrodniczych, gatunków roślin i zwierząt, które uważa się za cenne i zagrożone wyginięciem w skali całej Europy. Głównym celem jest objęcie ochroną obszarów, na których te siedliska i gatunki występują. Jeżeli zajdzie taka potrzeba, każde państwo członkowskie zobowiązane jest do podejmowania starań, w celu utrzymania migracji, rozprzestrzeniania i wymiany genetycznej gatunków.
Ideą sieci Natura2000 jest zwiększenie i uzupełnienie działań ochronnych dziedzictwa przyrodniczego Europy. Podstawą funkcjonowania są dwie unijne dyrektywy : Dyrektywa 2009/147/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (zwana dyrektywą ptasią) oraz Dyrektywa 92/43/EWG Rady z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (zwana dyrektywą siedliskową). Dodatkowo każdy kraj członkowski Unii europejskiej ma obowiązek zapewnić siedliskom przyrodniczym i gatunkom roślin oraz zwierząt warunki sprzyjające ich ochronie lub zadbać o odtworzenie ich właściwego stanu poprzez wyznaczenie obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOO).
Ile jest takich obszarów na terenie Polski?
Obecnie około 20 % terenu Polski znajduje się w Obszarze Natura2000, który włączony jest w europejską sieć ekologiczną, aby chronić gatunki zwierząt oraz siedliska. Głównymi organami w zarządzaniu siecią są Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska oraz Regionalni Dyrektorzy Środowiska. Wartości przyrodnicze są najważniejszym kryterium wyznaczania obszarów Natura2000. Dla każdego obszaru Natura2000 opracowywana jest specjalna dokumentacja, która składa się z Standardowego Formularza Danych (SFD), w którym zawarte są najważniejsze informacje odnośnie powierzchni obszaru oraz położenia siedlisk przyrodniczych, gatunków i ich liczebności w danym kraju. Częścią tej dokumentacji jest mapa cyfrowa, która wraz z Standardowym Formularzem Danych jest aktualizowana po przeprowadzonych inwentaryzacjach oraz monitoringach przyrodniczych.
Rysunek 2. Obszary Natura2000 na terenie Polski, źródło: http://natura2000.omulew.pl/
Gdzie sprawdzić przebieg granic obszarów Natura2000?
Planując inwestycje budowlaną lub zakup działki warto sprawdzić czy interesujące nas miejsce nie znajduje się w granicach chronionego obszaru Natura2000, rezerwatu przyrody bądź parku krajobrazowego. Aby ustalić granice takich terenów z dużą dokładnością warto skorzystać z dokładnych i aktualnych map, które znajdują się w państwowym serwisie http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/ Dzięki tej stronie możliwe jest szczegółowe określenie m.in. położenia konkretnych działek ewidencyjnych.
Inwestycje na obszarach Natura2000
Warto podkreślić, że nie wszystkie inwestycje mogą być zrealizowane na terenie Natura2000. Plany potencjalnych inwestorów poddawane są specjalnej procedurze. Wszystko po to, aby nie powodować negatywnego oddziaływania na cele obszaru Natura2000, a w szczególności mając na myśli działania mogące:
- pogorszyć stanu siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których wyznaczono obszar Natura2000;
- wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura2000;
- pogorszyć integralność obszaru Natura2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.
Planując inwestycje na obszarze Natura2000 trzeba dodatkowo zadbać, aby przedsięwzięcie było spójne z najbliższym otoczeniem i krajobrazem. Należy pamiętać, że obszar Natura2000 to nie tylko tereny naturalne ale również zurbanizowane czyli zajęte pod budynki mieszkalne.
W celu otrzymania pozwolenia na budowę, należy zwrócić się do właściwego organu. W tym procederze wymagane jest uzyskanie szeregu opinii i uzgodnień.
- Inwestycje znacząco odziaływujące na środowisko muszą uzyskać ocenę oddziaływania na środowisko, a w tym celu należy przygotować raport oddziaływania na środowisko, potocznie nazywany raportem środowiskowym.
- w sytuacji, gdy inwestycja ujęta jest jako potencjalnie oddziałowująca na środowisko wymagane jest sporządzenie Katy Informacyjnej Przedsięwzięcia (w skrócie KIP) oraz uzyskanie decyzji środowiskowej przy zajęciu przez inwestycje określonego areału.
Przeważnie wnioski o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na obszarze Natura2000 dotyczą zabudowy mieszkaniowej. Jeżeli ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko będzie negatywna, przeprowadzenie inwestycji na obszarze Natura2000 nie będzie możliwe. O szczegółach dotyczących uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wraz ze schematem postępowania dowiesz się z naszej poprzedniej publikacji, którą znajdziesz na naszym blogu pod linkiem https://zaprojektujiwybuduj.pl/2021/03/15/decyzja-o-srodowiskowych-uwarunkowaniach/#more-436 .
Do inwestycji, w ramach których konieczne jest uzyskanie decyzji środowiskowej na podstawie raportu oddziaływania na środowisko lub Karty Informacyjnej Przedsięwzięcia należą m.in. instalacje wytwarzające beton i szkło, linie kolejowe, mosty, parkingi, lotniska, parki zabaw i pola golfowe.
Warto wspomnieć, że budowa sieci i przyłączy wodociągowych, kanalizacyjnych czy gazowych nie powoduje istotnego naruszenia norm ochrony środowiska, poza stosunkowo niewielkimi i okresowymi uciążliwościami związanymi z jej budową. Jedynym ustawowym parametrem zobowiązującym do konieczności uzyskania decyzji środowiskowej jest długość sieci kanalizacyjnej. W sytuacji, kiedy zaprojektowana sieć kanalizacji sanitarnej jest dłuższa niż 1 km, wtedy należy uzyskać decyzję środowiskową.
Istnieją również obszary chronione, na których budowa jest całkowicie niemożliwa. Takimi miejscami są Rezerwaty Przyrody oraz Parki Narodowe. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż istnieje możliwość wybudowania budynku na takim terenie po warunkiem, że służy on funkcjonowaniu Parku lub Rezerwatu. Zdarzają się przypadki, kiedy inwestycja przyczynia się do naruszenia części obszaru Natura2000. Wówczas należy wykazać, że budowa danej inwestycji wynika z nadrzędnego interesu publicznego i nie da się jej zrealizować w inny sposób. W takich przypadkach należy skompensować stratę np. poprzez wyznaczenie innego obszaru dla utraconych wartości, najlepiej jak najbliżej pierwotnego miejsca. Czasami takie sytuacje wymagają porozumienia z Komisją Europejską.
Najważniejsze pojęcia:
decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach to: rozstrzygnięcie organu administracji publicznej określające środowiskowe uwarunkowania realizacji przedsięwzięcia; jej uzyskanie jest wymagane przed realizacją przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko i mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (i następuje przed wystąpieniem o uzyskanie decyzji „zezwalającej na realizację przedsięwzięcia”, np. pozwolenie na budowę itp.)
ocena oddziaływania na środowisko to:
- to postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia, obejmujące w szczególności: weryfikację raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, uzyskanie wymaganych ustawą opinii i uzgodnień, zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu;
- postępowanie przeprowadzane jest w ramach postępowania zmierzającego do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, czyli w stosunku do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko oraz mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, o ile taki obowiązek zostanie nałożony.
ocena oddziaływania na obszar Natura2000 to: ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko ograniczona do badania oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura2000.
strategiczna ocena oddziaływania na środowisko to: postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji polityki, strategii, planu lub programu, obejmujące w szczególności uzgodnienie stopnia szczegółowości informacji zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko, sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko, uzyskanie wymaganych ustawą opinii oraz zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu.
Jeśli zastanawiasz się nad realizacją inwestycji na obszarze Natura2000, zwróć się do nas. Szczegółów o naszej ofercie dowiesz się na https://zaprojektujiwybuduj.pl/#oferta lub https://zaprojektujiwybuduj.pl/pozwolenie-i-budowa-na-obszarze-natura-2000/ . Nasz zespół dokona analizy terenu i inwestycji, z uwzględnieniem ewentualnych ograniczeń występujących na danym terenie. Dzięki nam uzyskasz w znacznie skróconym czasie pozwolenie na budowę w obszarze Natura2000 oraz sprawnie zrealizujesz swoją inwestycję.
Źródło definicji:
- Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody
Miejsce publikacji: (Dz. U. z 2021 r. poz. 1098, z późn. zm.)
